Nowe przepisy UE dotyczące redukcji ilości, wielokrotnego użycia i recyklingu opakowań

Posłowie do Parlamentu Europejskiego głosowali nad przepisami, które mają rozwiązać problem stale rosnącej ilości odpadów. Przepisy zoptymalizują też zasady, które obowiązują na rynku wewnętrznym i pobudzą gospodarkę o obiegu zamkniętym. Za przepisami głosowało 476 posłów, przeciw głosowało 129 posłów, a 24 posłów wstrzymało się od głosu.

Mniej opakowań i ograniczenie niektórych ich rodzajów

Jak czytamy w Rezolucji Parlamentu Europejskiego "Opakowania i odpady opakowaniowe" do produkcji opakowań w UE wykorzystuje się duże ilości surowców pierwotnych – 40 % tworzyw sztucznych i 50 % papieru, które stanowią 36 % stałych odpadów komunalnych. Duże i stale rosnące ilości wytwarzanych opakowań, jak również niewielki stopień ich ponownego użycia i zbierania oraz niedostateczny recykling, stanowią istotne przeszkody dla osiągnięcia niskoemisyjnej gospodarki o obiegu zamkniętym.

Przepisy, które Parlament uzgodnił wstępnie z Radą, mają zmniejszyć ilość opakowań (o 5% do 2030 roku, o 10% do 2035 roku i o 15% do 2040 roku). Zgodnie z nimi państwa członkowskie będą musiały ograniczyć w szczególności odpady, które pochodzą z opakowań wykonanych z tworzyw sztucznych. Aby było to możliwe, nowy maksymalny odsetek pustej przestrzeni w opakowaniach zbiorczych, transportowych oraz opakowaniach, które będą stosowane w handlu elektronicznym, wyniesie 50%. Za przestrzeń pustą uważa się również przestrzeń wypełnioną materiałami wypełniającymi, takimi jak ścinki papieru, wypełniacze powietrzne, folia bąbelkowa, wypełniacze gąbkowe, wypełniacze piankowe, wełna drzewna, chipsy polistyrenowe lub styropianowe.

Od 1 stycznia 2030 r. co najmniej 40 % opakowań transportowych ma być opakowaniami wielokrotnego użytku w ramach systemu ponownego użycia, a od 1 stycznia 2040 r. co najmniej 70 %. Jednak w odniesieniu do niektórych opakowań transportowych, np. pudełek tekturowych, nie może być alternatyw wielokrotnego użytku w przypadku produktów wrażliwych, które wymagają specjalnego mycia między zastosowaniami, a w przypadku innych zastosowań liczba rotacji jest bardzo niska. W związku z tym, pudełka tekturowe mają być zwolnione z obowiązku osiągnięcia celów w zakresie ponownego użycia opakowań transportowych.

Producenci i importerzy będą też zobowiązani zredukować do minimum wagę i objętość opakowań.

Od 1 stycznia 2030 roku niektóre rodzaje jednorazowych opakowań z tworzyw sztucznych będą zakazane. Należą do nich opakowania na nieprzetworzone świeże owoce i warzywa, jednorazowe naczynia i kubki wykorzystywane w kawiarniach i restauracjach, a także opakowania na pojedyncze porcje (np. na przyprawy, sosy, śmietankę, cukier). Zakaz obejmie też miniaturowe opakowania na przybory toaletowe i bardzo lekkie plastikowe torby na zakupy (poniżej 15 mikrometrów grubości).

W trosce o zdrowie konsumentów prawodawca wprowadził zakaz stosowania tzw. wiecznych chemikaliów (czyli związków per- i polifluoroalkilowych PFAS) o stężeniu przekraczającym określone wartości w opakowaniach mających kontakt z żywnością.

Zachęcanie konsumentów do ponownego używania opakowań na żywność i napoje

Prawodawca określił też konkretne cele w zakresie ponownego użycia opakowań do roku 2030. Dotyczą one napojów alkoholowych i bezalkoholowych (z wyjątkiem np. mleka, wina, wina aromatyzowanego, napojów spirytusowych), opakowań transportowych i sprzedażowych, a także opakowań zbiorczych. Państwa członkowskie mogą wprowadzić pięcioletnie odstępstwo od tych wymogów na ściśle określonych warunkach.

Końcowi dystrybutorzy napojów i żywności na wynos będą musieli zaoferować konsumentom możliwość skorzystania z własnego pojemnika. Mają też czas do 2030 roku, aby zacząć sprzedawać 10% wszystkich produktów w opakowaniach wielokrotnego użytku.

Opakowania nadające się do recyklingu, usprawniona zbiórka i segregacja odpadów

Zgodnie z nowymi przepisami wszystkie opakowania (z wyjątkiem lekkich opakowań z drewna, korka, tekstyliów, gumy, ceramiki, porcelany lub wosku) będą musiały spełniać surowe kryteria, aby nadawać się do recyklingu.

Do 2029 roku 90% jednorazowych plastikowych i metalowych pojemników na napoje (do trzech litrów) będzie trzeba zbierać oddzielnie (za pośrednictwem systemów kaucyjnych lub innych podobnych rozwiązań).

Cele recyklingu

Unia określiła także cele, które dotyczą minimalnej zawartości surowców wtórnych w opakowaniach z tworzyw sztucznych oraz recyklingu odpowiedniej ilości odpadów opakowaniowych mierzonych w wadze.

Państwa członkowskie wprowadzają niezbędne środki, aby osiągnąć następujące cele recyklingu na całym swoim terytorium:

a)      do dnia 31 grudnia 2025 r. – co najmniej 65 % masy wszystkich wytworzonych odpadów opakowaniowych;

b)      do dnia 31 grudnia 2025 r. – następujące minimalne wartości procentowe masy następujących konkretnych materiałów zawartych w wytworzonych odpadach opakowaniowych:

(i)     50 % tworzyw sztucznych;

(ii)    25 % drewna;

(iii)   70 % metali żelaznych;

(iv)   50 % aluminium;

(v)     70 % szkła;

(vi)   75 % papieru i tektury;

c)      do dnia 31 grudnia 2030 r. – co najmniej 70 % masy wszystkich wytworzonych odpadów opakowaniowych;

d)      do dnia 31 grudnia 2030 r. – następujące minimalne wartości procentowe masy następujących konkretnych materiałów zawartych w wytworzonych odpadach opakowaniowych:

(i)     55 % tworzyw sztucznych;

(ii)    30 % drewna;

(iii)   80 % metali żelaznych;

(iv)   60 % aluminium;

(v)     75 % szkła;

(vi)   85 % papieru i tektury.

Kolejne kroki

Aby nowe przepisy mogły wejść w życie, musi je oficjalnie zatwierdzić Rada.

Kontekst

W 2018 roku obroty z opakowań wyniosły w Unii Europejskiej 355 miliardów euro. Opakowania są też źródłem coraz większej ilości odpadów. Ich łączna ilość wzrosła w Unii z 66 milionów ton w 2009 roku do 84 milionów ton w 2021 roku. W 2021 roku każda osoba w Europie wytworzyła około 188,7 kg odpadów z opakowań. Jeżeli nie podejmiemy odpowiednich działań, w 2030 roku liczba ta może wzrosnąć do 209 kg na osobę.

Za pomocą tych przepisów Parlament odpowiada na oczekiwania obywateli, które dotyczą budowania gospodarki o obiegu zamkniętym i wytwarzania mniejszej ilości odpadów. Wychodzi też naprzeciw potrzebie stopniowego wycofywania opakowań, które nie są przyjazne dla środowiska, oraz ograniczenia jednorazowych opakowań z tworzyw sztucznych.