Czemu służy i jak działa certyfikat FSC?

Charakterystyczny znak FSC z symbolem drzewka jest obecny na produktach oraz opakowaniach, zarówno z drewna jak i papieru, w Polsce i na całym świecie od połowy lat 90. Wybierając tak oznakowane produkty konsumenci mają pewność, że surowiec drzewny użyty w w danym wyrobie pochodzi z odpowiedzialnie zarządzanych lasów certyfikowanych w systemie FSC oraz innych odpowiedzialnych źródeł. Dla wielu producentów, w tym dla polskiej branży papierniczej i opakowaniowej, znak FSC stał się przepustką na rynki światowe.

Forest Stewardship Council (FSC) to międzynarodowa organizacja not-for-profit, która wyznacza standardy dla odpowiedzialnej gospodarki leśnej, biorąc pod uwagę aspekty społeczne, przyrodnicze i ekonomiczne. FSC tworzy i zarządza systemem certyfikacji, który ma na celu zagwarantowanie, że materiał pochodzenia leśnego użyty do wytworzenia danego produktu pochodzi z odpowiedzialnych źródeł. W ten sposób certyfikacja FSC pomaga konsumentom chronić lasy i tym samym podejmować etyczne i odpowiedzialne decyzje m.in. w lokalnym supermarkecie, w księgarni, czy w sklepie z meblami.

Kluczową zasadą tego systemu jest to, że każdy podmiot, który przejmuje dany materiał na właśność, musi posiadać certyfikat FSC i poddawać się corocznym audytom.

W ramach certyfikacji FSC wyróżniamy dwa główne rodzaje certyfikatów:

• FSC FM (Forest Managment – gospodarka leśna) to certyfikat dla zarządców lasów, który jest potwierdzeniem, że gospodarują oni lasami w odpowiedzialny sposób, zgodnie ze standardami FSC.
• FSC CoC (Chain of Custody – łańcuch dostaw) to certyfikat przeznaczony dla całego spektrum przedsiębiorców branży drzewnej, papierniczej, meblarskiej, firm handlowych, dystrybutorów, drukarni, wydawnictw itp.

System FSC zakłada, że każdy podmiot w łańcuchu dostaw - od lasu po ostatecznego producenta - powinien być certyfikowany. Tylko w takim wypadku produkt końcowy może być sprzedawany jako certyfikowany i oznaczony logo FSC. Oznacza to, że zarówno zarządca lasu, jak i każdy podmiot w łańcuchu dostaw co roku przechodzi audyt pod kątem spełniania wymogów standardów FSC. Za przeprowadzenie audytów i nadawanie certyfikatów odpowiadają niezależne od FSC, akredytowane jednostki certyfikujące.

FSC w Polsce i na świecie

Od powstania FSC minęło już 28 lat. W tym czasie FSC stało się najbardziej zaufanym systemem certyfikacji odpowiedzialnej gospodarki leśnej. Aktualnie powierzchnia certyfikowana obejmuje 209 milionów hektarów na całym świecie. W ramach systemu FSC funkcjonuje ponad 53 tys. certyfikatów łańcucha dostaw (FSC CoC), a prawie 1,6 tysiąca firm i organizacji posiada licencję promocyjną, która pozwala im promować produkty z etykietą FSC wśród swoich klientów.

W naszym kraju certyfikacja FSC funkcjonuje od 1996 roku. Polska jest jednym ze światowych i europejskich liderów certyfikacji FSC. W naszym kraju powierzchnia certyfikowanych lasów wynosi 6,4 mln ha, ustępujemy tylko Szwecji, w której certyfikowane lasy to aż 19,6 mln ha. Podium uzupełnia Turcja, z 5,5 mln ha certyfikowanych lasów. Tak wysoka pozycja FSC w Polsce pokazuje jak dużym zaufaniem certyfikacja FSC cieszy się w naszym kraju. Ponadto, po zestawieniu powyższych danych liczbowych z postawami konsumentów i globalną rozpoznawalnością znaku FSC (co pokazuje m.in. globalne badanie rynku Globescan 2021) możemy zaobserwować jak dużą przewagę konkurencyjną certyfikacja daje polskim producentom.

Polscy producenci mają dostęp do surowca certyfikowanego, pochodzącego głównie z Lasów Państwowych, które są jednym z najważniejszych uczestników systemu FSC w Polsce od ponad 25 lat. Certyfikat FSC posiada obecnie 14 z 17 regionalnych dyrekcji Lasów Państwowych.Duży dostęp do surowca certyfikowanego FSC sprawia, że od wielu lat dynamicznie rośnie liczba certyfikowanych łańcuchów dostaw, co można zauważyć zwłaszcza w ostatnich 5-6 latach. Obecnie w Polsce jest już ponad 2,5 tys. certyfikatów FSC CoC (łańcucha dostaw), co oznacza wzrost o 65% w porównaniu do 2017 roku. Są to zarówno papiernie, drukarnie, producenci mebli, płyt drewnopochodnych, paneli, jak i wielu innych przetwórców oraz firm handlowych. Tak wysoka liczba certyfikatów FSC CoC daje Polsce trzecie miejsce na świecie (przed nami są tylko: 1. Chiny, 2. Włochy).

Liczba certyfikatów CoC (łańcuch dostaw) w Polsce

FSC i rynek papierniczy – oczekiwania konsumentów

Etykieta FSC na produkcie oznacza, że został on wyprodukowany w odpowiedzialny sposób – z lasów zarządzanych zgodnie z wymagającymi, międzynarodowymi standardami, a cały łańcuch produkcji podlegał szczegółowej kontroli na każdym etapie.

Rynek papierniczy w Polsce szybko dostrzegł potrzebę, ale i potencjał certyfikacji. Obecnie trudno znaleźć produkty bez logo FSC gdy wybieramy np. ręczniki papierowe czy papier do drukarek. Wraz z pandemią i rozwojem usług e-commerce coraz więcej firm dostrzega też potrzebę, by nie tylko produkty i ich opakowania miały etykietę FSC, ale również opakowania wykorzystywane do transportu. W chwili obecnej w Polsce jest 898 certyfikatów FSC (stan na 22 listopada 2021 r.), które w swoim zakresie mają produkty z grupy „P” (Pulp and Paper), i liczba ta stale rośnie.

Ten wzrost odzwierciedla trendy rynkowe i dążenie firm do spełnienia oczekiwań klientów. Badanie rynku przeprowadzone przez GlobeScan w 2021 roku na próbie 12 tys. osób na świecie, w tym 800 dorosłych Polaków, pokazuje, że poszukując produktów z papieru i tektury konsumenci na całym świecie zdecydowanie przedkładają kryteria środowiskowe i jakościowe ponad cenę. Z kolei wśród głównych motywatorów zakupowych Polaków w tym segmencie troska o środowisko ustępuje jedynie jakości produktu. 

Motywatory w grupie papier / tektura

Badanie GlobeScan pokazuje, że Polacy wyżej stawiają  jakość i pochodzenie produktu niż jego cenę. To samo badanie pokazuje, że prawie 9 na 10 konsumentów w Polsce (88%) woli kupować produkty, które nie zubażają bioróżnorodności, a znaczna większość preferuje produkty, które nie przyczyniają się do zmian klimatu, oczekują też, że firmy nie przyczynią się do wylesień.

Badanie Globescan, oprócz motywatorów zakupowych, wykazało, że FSC cieszy się największym zaufaniem w kwestii ochrony lasów spośród wszystkich podmiotów i organizacji, w tym innych systemów certyfikacji gospodarki leśnej. Zaufanie to przekłada się pozytywnie na zaufanie do marek promujących produkty z certyfikatem FSC, w tym produktów w grupie papier i tektura. Co więcej, FSC było rozpoznawane przez 59% respondentów w Polsce – jest to najwyższy wynik spośród wszystkich systemów certyfikacji lasów i produktów pochodzenia leśnego.

Rosnąca świadomość ekologiczna konsumentów sprawia, że coraz chętniej sięgają oni po produkty z certyfikatem FSC. Ten trend widać też w politykach zakupowych dużych firm, które coraz częściej uwzględniają kryteria ekologiczne. Także rosnąca presja regulacyjna Unii Europejskiej będzie skłaniać coraz więcej podmiotów do ograniczania swojego negatywnego wpływu na otoczenie – a wybór materiałów z odpowiedzialnych źródeł jest jednym z kroków do wypełnienia tego celu.